Legitimeert provocatie een gewelddadige reactie?
door Meindert Fennema

Legitimeert provocatie een gewelddadige reactie?

Door Meindert Fennema

'Ajax-film in Rotterdam is pure provocatie', meent mijn Rotterdamse collega Gerhard Hermann (de Volkskrant, 9 december). Hij verdedigt twee stellingen, die beide om weerlegging schreeuwen. De eerste is dat het recht de Ajax-film in Rotterdam te vertonen niet onder het recht op vrijheid van meningsuiting valt. De tweede is dat het vertonen van die film in Rotterdam 'een regelrechte provocatie' is. De eerste stelling wordt verdedigd met als impliciet argument dat de film geen mening verkondigt, en dat het draaien van de film in Rotterdam opgevat moet worden als het dragen van clubkleuren op vijandelijk terrein'. Hij heeft dat zelf een keer in Amsterdam gedaan: 'Voor ik er erg in had, kreeg ik een por in mij rug en werd mijn sjaal van mijn nek gegrist.' Volgens Hermann heeft iemand die 'zoiets doms doet' als met een Feyenoord-sjaal in de Kalverstraat lopen geen recht op politiebescherming. Wat een sinistere opvatting. Zou ik dan met een muts in de kleuren van de Friese vlag in Groningen ook geen recht hebben op politiebescherming? En die Sikh met zijn tulband in Spakenburg? Of die Turk met een shirt van zijn geliefde Turkse voetbalclub in Rotterdam? Het dragen van symbolen valt evenzeer onder de vrijheid van meningsuiting als het vrije woord zelf. En 'vijandelijk gebied'? Sinds wanneer bestaat Nederland uit vijandelijke gebieden waar voor buitenstaanders het vrije woord niet geldt? Alsof Nederland bestaat uit vijandige stammen die elk volledige soevereiniteit in eigen kring hebben.

Het stuk van Hermann draagt bovendien bij aan de suggestie dat voetbal nu een keer oorlog is en dat de vrijheid van meningsuiting alleen in de politieke arena zou gelden. In het voetbal gelden andere regels dan in het parlement. Op zichzelf is dat standpunt zeer wel te verdedigen. Maar het moet toch duidelijk zijn dat de grondwettelijke regels in alle sectoren van de samenleving gelden? Ook op het voetbalveld is het niet toegestaan 'Ajax jodenclub' (en erger) te roepen. Ook niet als Ajax in het Feyenoord-stadion speelt. Het is in dit verband misschien niet toevallig dat het juist een Turkse Rotterdammer is die als directeur van een Rotterdamse bioscoop de intimidatie van de lunatic fringe van de Feyenoordsupporters trotseert. Hij is weliswaar zelf Feyenoord-fan, zegt hij, maar hij beschouwt het niet-vertonen van de film als een toegeven aan intimidatie en terreur. Voor Kadir Selcuk gaat het om een principiële kwestie: de verdediging van het recht op vrije meningsuiting. Een moedig standpunt, maar ook een standpunt dat voor hem van extra betekenis zou kunnen zijn. Want stel dat Feyenoord tegen een Turkse club zou moeten spelen. Ik ben benieuwd of mijn Rotterdamse collega hem dan zou aanraden op zo'n dag maar binnen te blijven.

En daarmee raak ik aan het provocatie-argument van Hermann. Dat argument bezorgt mij nog meer koude rillingen dat het argument dat voetbal nu eenmaal oorlog is. Door iets een provocatie te noemen, wordt een gewelddadige reactie gerechtvaardigd op iets dat zonder de term provocatie als een vreedzame handeling zou gelden.Twee homo's geven elkaar een zoen op het CS in Rotterdam. Een uiting van verliefdheid? Nee een provocatie zegt de potenrammer. Een meisje draagt een minirok in het Vondelpark. Een provocatie, zegt de advocaat van haar verkrachter. In de Sovjet-Unie demonstreerden Sovjet-burgers voor die mensenrechten. Een vreedzame activiteit, maar in de ogen der communisten was het een provocatie. In Duitsland gingen joden naar de synagoge. Valt onder vrijheid van godsdienst, dacht ik. Maar volgens de nazi's was het een provocatie. Het begrip provocatie is een element uit een terroristisch discours. Ik zou Gerhard Hermann en zijn vrienden in Rotterdam niet graag alleen tegenkomen. Want dit stuk is in hun ogen natuurlijk ook een provocatie.

Meindert Fennema
De auteur doceert politieke theorie aan de Universiteit van Amsterdam.
(Bron: Volkskrant 11 december 2000)

[ top | reacties welkom postbus@j-accuse.nl ]